آناتومی و وظایف آلت تناسلی مردان به بیان ساده 

آناتومی و وظایف دستگاه تناسلی مردان به بیان ساده 

دستگاه تناسلی آقایان از دو بخش خارجی و داخلی تشکیل می شود که هر یک دارای ساختمان مخصوصی هستند.

1. بخش خارجی دستگاه تناسلی آقایان

قسمت اعظم دستگاه تناسلی آقایان را بخش خارجی آن تشکیل می دهد که عبارتند از: آلت (پنیس؛ Penis)، کیسه بیضه (اسکروتوم؛ Scrotum)، بیضه ها (testicles) و اپیدیدیم (epididiymis).

• آلت

آلت شامل سه بخش ریشه (root)، که به جدار شکم متصل شده است. تنه (shaft)، که بیشترین قسمت آلت را تشکیل می دهد. سر گِلَنز (glans)، که قسمت مخروطی شکل انتهای آلت را تشکیل می دهد و به وسیله ی لایه پوستی شلی موسوم به «حَشَفه» یا پیش پوست (foreskin) پوشیده شده (همان قسمتی است که به وسیله ختنه برداشته می شود)، سورخ پیشابراه (لوله ای که ادرار و مایع منی را به بیرون انتقال می دهد) در نوک گلنز (سر) آلت قرار گرفته است. آلت همچنین دارای تعدادی انتهای عصبی حساس است.

در وبلاگ الوکاندوم بخوانید: اندازه آلت تناسلی به طور میانگین چقدر باید باشد

• تنه ی آلت

تنه ی آلت، استوانه ای شکل است و از سه بخش داخلی تشکیل می شود که بافت نعوظی اسفنجی شکل ویژه ای دارند. این بافت، حاوی هزاران فضای بزرگ است که در هنگام برانگیختگی جنسی پر از خون می شوند. پوست آلت، شل و قابل ارتجاع است و در نتیجه می تواند خود را با تغییرات اندازه ی آلت در هنگام نعوظ تطابق دهد.

سه بخش داخلی تنه ی آلت عبارتند از: دو بخش (محفظه) بزرگ موسوم به اجسام غاری (Corpora cavernosa) و یک بخش (محفظه) کوچکتر به نام جسم اسفنجی (corpus spongiosum). در هنگام نعوظ (سفت و برآمده شدن؛ erection) آلت تناسلی آقایان، این سه محفظه پر از خون می شوند. 90% از مقدار خونی که در هنگام نعوظ در آلت تناسلی آقایان تجمع می یابد در اجسام غاری 10% بقیه در جسم اسفنجی و سرآلت جمع می شود. وظیفه ی جسم اسفنجی، عمدتا دفع ادرار و مایع منی است و همچنین جسم اسفنجی موجب جلوگیری از تحت فشار قرارگرفتن پیشابراه در خلال نعوظ می شود.

دو جسم غاری، بیشترین سطح تنه ی آلت را تشکیل می دهند و به وسیله یک پوشش فیبری مشترک پرقدرت موسوم به تونیکا آلبوژینه آ (tunica albuginea) احاطه می شوند و فقط یک تیغه ی فیبری میانی، این دو جسم غاری را از یکدیگر جدا می کند. دو جسم غاری به انتهای آلت نمی رسند ولی در سطح توخالی داخلی سر آلت (گلنز) خاتمه می یابند. تونیکا آلبوژینه آ با منقبض کردن سیاهرگ های آلت، از بازگشت خون تجمع یافته در آلت در هنگام نعوظ ممانعت به عمل می آورد و در نتیجه موجب حفظ نعوظ می شود.

جسم اسفنجی در شیار میانی واقع بر سطح پیشابراهی (سطح زیرین) دو جسم غاری قرار دارد و به وسیله ی تونیکا آلبوژینه آ احاطه می شود و در نزدیکی انتهای آلت به طور ناگهانی اتساع می یابد و به شکل مخروطی در می آید و سر آلت (گلنز) را می سازد.

سرخرگ های رساننده ی خون به فضاهای غاری، سرخرگ های عمقی پنیس و شاخه های سرخرگ های پشتی پنیس هستند. سرخرگ عمقی پنیس (deep artery of penis) و سرخرگ پشتی پنیس (dorsal artery of penis)، شاخه های سرخرگ شرمی داخلی (internal pudendal artery) هستند که این سرخرگ، از سرخرگ خاصره ای داخلی (internal iliac artery) منشعب می شود. سرخرگ خاصره ای داخلی، شاخه ی سرخرگ خاصره ای مشترک (common iliac artery) است که از سرخرگ آئورت شکمی انشعاب می یابد.

سرخرگ های عمقی پنیس و پشتی پنیس در هنگام ورود به فضاهای خارجی به چندین شاخه تقسیم می شوند. بعضی از این شاخه ها به یک شبکه مویرگی خاتمه می یابند که به طور مستقیم به داخل فضاهای غاری باز می شود و بقیه ظاهری پیچک مانند پیدا می کنند و سرخرگ هایی پیچ خورده و متسع موسوم به سرخرگ های مارپیچی (helicine arteries) را می سازند که به داخل فضاهای غاری باز می شوند و شاخه های مویرگی کوچکی را تشکیل می دهند که در بخش های پشتی جسم غاری بسیار فراوان تر هستند.

نعوظ (سفت و برآمده شدن) آلت تناسلی که اصطلاح علمی آن erection است، اثری هیدرولیکی است که به دنبال ورود سریع خون از سرخرگ های مارپیچی (helicine) به فضاهای غاری و پر و متسع شدن آنها در اثر این ورود خون روی می دهد.

تحریک های جنسی، شامل تحریک های دیداری، شنیداری، بویایی، لمسی یا تخیلی انتقال یافته از مغز به اعصاب موجب نعوظ آلت می شوند. در واقع دو مکانیسم متفاوت برای نعوظ وجود دارد. اولین مکانیسم، نعوظ رفلکسی (reflex erection) است که در اثر لمس مستقیم تنه ی پنیس ایجاد می شود و دومین مکانیسم، نعوظ روانزاد (سایکوژنیک؛ Psychogenic erection)  نام دارد که در اثر عوامل روانی یا ذهنی (ونه عوامل جسمانی) به وجود می آید که این عوامل، همان عوامل جنسی یا تحریکات انگیزشی هیجانی و روانی، مانند تحریک های مختلف دیداری، شنیداری و تخیلی هستند. در نعوظ رفلکسی، اعصاب محیطی و بخش های انتهایی طناب نخاعی دخالت دارند در حالی که در نعوظ روانزاد، سیستم لیمبیک (limbic system) مغز، انجام وظیفه می کند.

سیستم لیبیک به معنی سیستم حاشیه ای است و به گروهی از ساختمان های واقع در مغز گفته می شود که با احساسات و عواطف مختلفی مانند عصبانیت، ترس، برانگیختگی جنسی، لذت و غم در ارتباط هستند.

نکته: برای نعوظ موفق و کامل، اعم از نعوظ رفلکسی یا نعوظ روانزاد، باید دستگاه عصبی فرد، سالم باشد.

تحریک تنه ی آلت به وسیله ی سیستم عصبی، منجر به ترشح اکسید نیتریک می شود. اکسید نیتریک باعث شل شدن عضلات صاف اجسام غاری (دو بافت اصلی عامل نعوظ) و در نتیجه، سفت و برآمده شدن آلت می شود. علاوه بر این، وجود مقادیر کافی تستسترون (هرمون جنسی تولید شده به وسیله ی بیضه ها) و سالم بودن غده ی هیپوفیز برای تکامل سیستم نعوظی سالم ضرورت دارند. باتوجه به آنچه ذکر شد، ناتوانی جنسی ممکن است در اثر کمبود هورمونی، اختلالات سیستم عصبی، فقدان خون رسانی کافی به پنیس یا مشکلات روحی روانی روی دهد. وقتی عضلات پنیس با انقباض خود، ورود خون را متوقف و کانال های خروج خون را باز می کنند، نعوظ خاتمه می یابد.

در وبلاگ الوکاندوم بخوانید:  چگونه می توان سایز آلت تناسلی در آقایان را افزایش داد؟ راه کار های افزایش سایز آلت تناسلی

نکته: کاهش جریان خون پنیس ممکن است ناشی از اختلال عملکرد اندوتلیال که در اثر علل مرتبط با بیماری سرخرگ کرونر قلب ایجاد شده است باشد ولی مواجهه ی طولانی با نور شدید نیز می تواند باعث آن شود.

تخلیه ی سیاهرگی آلت تناسلی به وسیله ی سیاهرگ غاری و سیاهرگ پشتی عمقی که با هم یکی می شوند و سیاهرگ شرمی داخلی (internal pudenal vein) را می سازند صورت می گیرد. این سیاهرگ، شاخه ای از سیاهرگ خاصره ای داخلی (internal veiniliac) است.

عصب دهی حسی آلت به وسیله ی شاخه های 2، 3 و 4 نخاعی خارجی، از طریق عصب شرمی (pudenal nerve) و شبکه لگنی صورت می گیرد. تحریک گیرنده های پوستی سر آلت و چین پوستی زیرآلت (frenulum) از اهمیت بسیاری در حفظ نعوظ و شروع اوج لذت جنسی (ارگاسم؛ orgasm) و انزال مایع منی برخوردار است.

آلت تناسلی آقایان، قسمتی از بخش خارجی دستگاه تناسلی و به وسیله ی لیگامان هایی به قسمت جلو و کناره های قوس عانه ای (محل تلاقی دو استخوان خاصره ای) متصل می شود. دو جسم غاری، توده ی میانی، موسوم به جسم اسفنجی را احاطه می کنند و جسم اسفنجی، قسمت اعظم پیشابراه (اولترا؛ urethra) را تشکیل می دهد. عضو مشابه آلت تناسلی جنس مذکر، در جنس مونث، کلیتوریس (بَظَر؛ چوچوله؛ clitoris) نام دارد. کلیتورس، عضو کوچک، دراز و قابل نعوظ در جنس مونث است که در قسمت جلو و بالای مهبل (واژن؛ vagina) قرار دارد.

• سر آلت

سر آلت (glans penis)، ساختار برجسته و حساسی است که در قسمت انتهایی آلت قرار دارد و از نظر آناتومیک، همسان گلنزکلیتوریس در جنس مونث است. سرآلت در افراد ختنه نشده به وسیله ی پوستی موسوم به پیش پوست یا حشفه (foreskin) پوشیده می شود. پیش پوست، وظیفه ی محافظت از سر آلت را بر عهده دارد. اپی تلیوم سرآلت از بافت پوستی مخاطی است.

اندازه سرآلت در افراد مختلف، بسیار متفاوت و در بعضی افراد محیط آن از محیط تنه ی آلت بیشتر است و شکلی قارچ مانند پیدا می کندو در برخی دیگر از افراد، محیط کوچکتری دارد. سرآلت، موجب افزایش مالش و کشش دهانه ی مهبل در هنگام نزدیگی می شود که به تحریک غیرمستقیم کلیتوریس در اثر حرکات مکرر پنیس به داخل مهبل می انجامد.

• پیشابراه

سوراخ پیشابراه در نوک گلنز قرار دارد و ادرار و مایع منی از طریق آن خارج می شوند.

مایع منی حاوی اسپرم است که در هنگام رسیدن مرد به اوج لذت جنسی (climax یا orgasm) از قسمت انتهایی پنیس، یعنی از سوراخ سرآن خارج می شوند. در هنگام نعوظ، جریان ادرار از پیشابراه متوقف می شود تا فقط مایع منی بتواند در زمان رسیدن مرد به اوج لذت جنسی از سوراخ سر آلت خارج شود.

• کیسه بیضه (اسکروتوم؛scrotum )

کیسه ای شل و پوشیده شده به وسیله ی پوست است که در قسمت عقب آلت به شکل آویزان قرار گرفته و به طور معمول حاوی 2 عدد بیضه (یکی در سمت راست و دیگری در سمت چپ)، و نیز رگ های خونی و اعصاب متعدد است.

نیام زیرپوستی آلت، به طور مستقیم در ادامه ی نیام کیسه ی بیضه قرار دارد. کیسه ی بیضه، محافظت از بیضه ها را برعهده دارد و سیستم کنترل شرایط لازم برای آنها به شمار می آید. برای ساخته شدن اسپرم طبیعی، باید دمای بیضه ها کمی پایین تر از دمای بدن باشد. عضلات مخصوص واقع در دیواره ی کیسه ی بیضه، امکان منقبض و منبسط شدن آن و نیز نزدیک تر شدن بیضه ها به بدن برای گرم شدن و یا دورتر شدن آنها از بدن، به منظور سرد شدن را فراهم می آورد.

• بیضه ها (testicles; testes)

دو عضو بیضی شکل شبیه به زیتون بزرگ هستند که در داخل کیسه بیضه قرار دارند و در هر انتها به وسیله ی ساختاری موسوم به طناب اسپرماتیک (طناب مَنوی؛ spermatic cord) حمایت می شوند. بیضه ها مسئول ساختن تستوسترن (هورمون جنسی اصلی در جنس مذکر؛ testosterone) و نیز تولید مایع منی (اسپرم؛ sperm) هستند. در داخل بیضه، توده هایی متشکل از لوله های پیچ در پیچ موسوم به لوله های «منی ساز» یا «منی بر» (seminifer tubules)، (لوله های سمینیفر) قرار که تولید سلول های اسپرم از طریق فرآیندی به نام اسپرم سازی (اسپرماتوژنز؛ spermatogenesis) را برعهده دارند.

• اپیدیدیم (epididymis)

لوله ای طویل و پیچ خورده است که در قسمت کناری پشتی هر بیضه قرار دارد و سلول های اسپرم تولید شده به وسیله ی بیضه ها را انتقال می دهد و ذخیره می نماید. همچنین، اپیدیدیم موجب بلوغ اسپرم می شود، زیرا اسپرم تولید شده به وسیله ی بیضه ها نابالغ است و نمی تواند موجب لقاح تخمک زن شود. در طول تحریک جنسی، انقباض های اپیدیدیم، موجب رانده شدن اسپرم به داخل مجرای وابران (واز دفران) می شوند.

1. بخش داخلی دستگاه تناسلی مذکر

بخش داخلی دستگاه تناسلی آقایان که از اعضای تناسلی فرعی (کمکی) تشکیل می شود، شامل قسمت های واز دفران؛ مجاری انزالی؛ پیشابراه؛ کیسه های منوی؛ پروستات و غدد بولیواورترال است.

• وازدفران (مجرای وابران؛ vas deferens)

 لوله ای طویل و عضلانی است که از اپیدیدیم به حفره ی لگن، کاملا در قسمت زیر مثانه می رود و اسپرم بالغ را به پیشابراه می رساند.

• مجاری انزالی (ejaculatory ducts)

از الحاق واز دفران و کیسه های منوی تشکیل شده اند و به داخل پیشابراه تخلیه می شوند.

• پیشابراه (اورترا؛ urethra)

لوله ای است که ادرار را از مثانه به بیرون از بدن انتقال می دهد و در جنس مذکر، وظیفه ی خارج سازی مایع منی (انزال؛ ejaculatory) در زمان اوج لذت جنسی (ارگاسم؛ orgasm) را نیز برعهده دارد.

• کیسه های منوی (seminal vesicles)

در نزدیکی قاعده ی مثانه به وازدفران متصل می شوند و مایع سرشار از نوعی قند به نام فروکتوز تولید می کنند که انرژی لازم برای اسپرم ها را فراهم می آورد و به تحرک اسپرم ها کمک کی نماید. قسمت اعظم حجم مایع منی را همین مایع کیسه های منوی تشکیل می دهد.

• غده پروستات (prostate gland)

غده ای به اندازه گردو است که در زیر مثانه و جلوی راست روده (رکتوم) قرار دارد و مایع اضافی لازم برای انزال را فراهم می کند و مایعات ان به تغذیه اسپرم نیز کمک می نمایند. پیشابراه از مرکز پروستات می گذرد.

• غدد بولبواورترال (bulbourethal glands)

غدد بولبواورترال یا غدد کوپر (cowper’s glands)، غددی به اندازه ی نخود هستند که در کنار پیشابراه، کاملا زیر غده ی پروستات قرار گرفته اند و مایعی شفاف و لغزنده تولید می کنند که مستقیما به داخل پیشابراه می ریزد و موجب لغزنده شدن پیشابراه و خنثی نمودن هر نوع اسیدیته ای که ممکن است در اثر باقی ماندن قطرات ادرار در پیشابراه ایجاد شده باشد می شود.

توضیح مختصر از عملکرد دستگاه تناسلی آقایان (تیتر)

دستگاه تناسلی جنس مذکر به طور کامل به هورمون ها بستگی دارد. هورمون ها موادی شیمیایی هستند که فعالیت سلول ها یا اعضای مختلف را تحریک یا تنظیم می کنند. هورمون های اصلی مسئول عملکرد دستگاه تناسلی مذکر عبارتند از: هورمون محرک فولیکول (follicle stimulating hormone; FSH)، هورمون لوتئینیزه کننده (luteinizing hormone; LH) هودمون تستسترون (testosterone). FSH و LH به وسیله ی غده هیپوفیز (که در قاعده ی مغز قرار دارد) تولید می شوند. FSH برای تولید اسپرم (اسپرماتوژنز) لازم است و LH تولید تستوسترون را تحریک می کند و تستوسترون برای ادامه فرآیند اسپرماتوژنز ضرورت دارد. تستوسترون همچنین در تکامل خصوصیات جنسی ثانویه آقایان شامل ایجاد توده ی عضلانی و قدرتمند شدن آن، توزیع چربی، تشکیل توده ی استخوانی و برانگیختگی جنسی نقش مهمی ایفا می کند.

در وبلاگ الوکاندوم بخوانید: هر آنچه در مورد واژن و نقش آن در رابطه جنسی باید بدانیم